• سبب شناسی (اتیولوژی)
کودک آزاری یک مسئله فرهنگی- اجتماعی-پزشکی است و معمولا چندین عامل مشترکأ در بروز آن نقش دارند. عوامل مربوط به کودک آزاری را می توان به سه گروه عمده تقسیم نمود:
الف) علل مربوط به کودک
ب) علل مربوط به والدین
ج) علل محیطی و اجتماعی

الف) علل مربوط به کودک
1- فرزند اول خانواده بودن (دختر و پسر هر دو در معرض کودک آزاری هستند و معمولا در خانواده تنها یکی از بچه ها تحت آزار جسمی قرار میگیرد)
2- کودکان دارای سن کمتر، خصوصا بچه های زیر 5 سال به طوری که دو سوم موارد کودک آزاری جسمی در کودکان زیر 3سال بوده است. مرگ عمدتا در بچه های زیر یکسال ددیه می شود.
3- نارس بودن کودک
4- داشتن معلولیت جسمی و عقب ماندگی ذهنی
5- بچه هایی که از حد طبیعی فعال تر هستند.
6- کودکان سازش ناپذیر، وابسته و تحریک پذیر

ب)علل مربوط به والدین
خانواده نقش اساسی در بروز کودک آزاری دارد. مهمترین عوامل مربوط به خانواده عبارتند از :
1- فقدان مهارتهای کافی به عنوان والد : خانواده های طرد شده و دارای روابط اجتماعی محدود (چنین والدینی به دلیل روابط محدود به اطلاعات والدین خود در خصوص نگهداری و نحوه برخورد با کودک و با اطلاعات بالقوه مردمی جهت مقایسه اجتماعی رفتارهای کودکانشان و یا خود دسترسی ندارند. )
2- داشتن انتظارات غیر واقعی ، درک و تصور تحریف شده و اشتباهی توانائی های کودک که متناسب با سن اوست. مثلا زمانیکه کودک به دلیل نیاز به تغذیه یا علل دیگر گریه اش را متوقف نمی کند و یا یک کودک سه ساله نمی تواند غذایش را بخورد والدینش خشمگین می شوند که میتواند منجر به آزار وی گردد.
3- والدینی که به نوعی آزار و بی توجهی را در دوران کودکی خود تجربه نموده اند و یا ارتباط عاطفی ضعیفی با والدین خود داشته اند (14-10 درصد والدین بدرفتار خود تجربه مشابهی را در دوران کودکی داشته اند). تجربیات عاطفی والدین در دوران کودکی نقش مهمی را در به کارگیری شیوه های تربیتی از سوی آنان دارد.
4- والدینی که بدرفتاری والدین، سرپرست و یا معلمین خود را در دوران کودکی تجربه نموده اند، همان شیوه های را در تربیت کودکان خود به کار می گیرند و سعی دارند که این شیوه را عقلانی و منطقی جلوه دهند.همچنین والدینی که در کودکی خود تحت مراقبت شدید حمایتی قرار داشته اند غالبا افرادی بی اراده و دارای اعتماد به نفس پایین هستند، چنین والدینی نمی توانند روابط مناسبی با فرزندان خود برقرار نمایند. لذا ناچار دچار رفتارهای پرخاشگرانه می شوند و ممکن است اقدام به آزار کودک خود نمایند.
5- والدینی که بدون تفکر و به طور آنی عمل می کنند و از نظر فکری افرادی نابالغ، خود محور، زودرنج و حساس هستند. این والدین بطور اشتباه ، رفتار طبیعی فرزندشان را نادرست پنداشته و فکر می کنند رفتار کودک از روی عمد و با سوء نیت انجام شده است.
ج) عوامل محیطی و اجتماعی
والدینی که با کودک خود بدرفتاری می کنند مربوط به طبقه، نژاد،مکان جغرافیایی خاصی نیستند و از مذهب، تحصیلات،شغل و وضعیت اجتماعی گوناگونی برخوردارند بنابراین کودک آزاری در تمامی گروههای اجتماعی دیده می شود ولی بیشتر در طبق متوسط به پایین از نظر اجتماعی- اقتصادی دیده می شود. تحقیقات کشورهای غربی و اروپائی نشان می دهند خانواده هائی که در فقر به سر می برند بیشتر با کودکان خود بدرفتاری می کنند.
ازعوامل محیطی موثر در آزار کودکان به موارد ذیل می توان اشاره نمود:
1- خانواده های با محرومیتهای اجتماعی،طرد شده از اقوام و اجتماع
2- خانواده های با محرومیتهای اجتماعی ، طرد شده از اقوام و اجتماع
3- خانواده های پرجمعیت و شلوغ،پرمشکل و ناسازگار
4- صنعتی شدن جوامع : کودک آزاری در کشورهای صنعتی شیوع بیشتری دارد و عمدتا خشونت از دورن خانواده اعمال می شود.
5- فشارهای اقتصادی، سیاسی ، بیکاری و تورم
6- وجود قوانین مبنی بر مجاز شمردن تنبیه بدنی جهت تربیت و ایجاد نظم
7- فقدان حمایتهای اجتماعی (رزاقی،رضا1382).

• انواع کودک آزاری
در خصوص انواع کودک آزاری صاحبنظران نظرات گوناگونی ارائه نموده اند، انجمن روانپزشکی امریکا در سال 1994 کودک آزاری را شامل سه دسته آزار جسمی، آزار جنسی و غفلت و بی توجهی به کودک اعلام نموده است. لیکن برخی دیگر از صاحبنظران انواع دیگری از کودک آزاری را نیز به سه مورد ذکر شده اضافه نموده یا طبقه بندی متفاوتی ارائه داده اد از جمله مدرس 1382 کودک آزاری است که رزاقی 1382 به موارد بالا افزوده است جلیلی و باقری یزدی 1382، اختلال ساختگی وکالتی را نوع دیگری از کودک آزاری می داند. موسوی چلک 1383 کودک آزاری سیاسی را نیز به عنوان یکی از انواع کودک آزاری مطرح می کند . ذیلا به طور مختصر تعریفی از انواع ذکر شده ارائه می گردد:

- کودک آزاری جسمانی
به هر عملی که شامل ایراد صدمات عمدی بر بدن و یا مسموم ساختن کودک گردد اطلاق می شود. سوء رفتار جسمانی ممکن است به تنهایی و یا همراه با سوء رفتار جنسی ، اهمال کاری ، سوء رفتار هیجانی (عاطفی )رخ دهد. کودک آزاری جسمانی را ایراد صدمه مستقیم ساختن کودک توسط مراقب نیز تعریف می کنند که عمدتا با علائم ذیل مشخص می گردد:
1- سوختگی ها، خون مردگی ها،خراش ها، پارگی ها و سوراخ شدگی ها
2- شکستگی ها،دررفتگی ها و قطع عضو ناشی از بستن محکم کودک
3- وجود تغییرات هوشیاری ناشی از مسمومیت و یا ضربات وارده بر جمجه (جلیلی،بهروز وباقری یزدی1382)

کودک آزاری جنسی :
عبارتست از درگیر ساختن کودکان رشد نیافته (نابالغ) و وابسته در فعالیتهای جنسی (کودکانیکه قادر به درک اینگونه امور و رضایت دادن در مورد این اعمال نمی باشد ) و یا شامل اعمالی می گردد که با اقدام به این قوانین و محرمات جامعه زیر پا گذاشته می شود همچون زنا با محارم ، هتک و تجاوز به عنف، بچه بازی، عورت نمایی ، نظربازی جنسی ، وادار کردن کودکان به فاحشگی و استفاده از آنها در تولید فیلمهای جنسی (همان).

کودک ازاری عاطفی :
هرگونه رفتار نامناسبی که بر عملکرد رفتاری، شناختی، عاطفی و جسمی کودک تاثیر منفی داشته باشد همانند آزارهای کلامی و غیر کلامی، سرزنش یا تحقیر، ناسزا گفتن ، مسخره کردن، دست انداختن، مقررات و کنترل شدید و نامعقول ، ترساندن مکرر کودک از تنبیه سخت بدنی ، انتظارات و برخوردهای نامتناسب با سن کودک ، به خدمت گرفتن کودک در جهت ارضاءنیازهای عاطفی خود و پاسخ های رفتاری غیر قابل پیش بینی والدین که باعث بی ثباتی و دگرگونی شناختی کودک شود.(موسوی چلک 1380)

کودک آزاری ناشی از غفلت و مسامحه:
عبارتست از عدم مراقبت و علاقه مندی به کودک شامل محرومیت از نیازهای اساسی همانند غذا، پوشاک، و محرومیت از اقداماتی که جهت رشد طبیعی و نمو کودک نیاز هست و یا کودک را در معرض خطر قرار دادن ( مانند رها نمودن بچه بدون مراقبت) می باشد. مسامحه با غفلت ، بصورت عدم مراقبت کافی جسمانی و بهداشتی و عدم نیازهای روحی ، هیجانی وآموزش کودک ، ترک و بحال خود رها کردن کودک، فقدان محبت کافی ، صحبت نکردن با کودک، عدم رسیدگی به وضعیت تحصیلی و بی توجهی به ترک مدرسه و کودک را در معرض خطراتی چون سرما و گرما قرار دادن می باشد.

کودک آزاری هیجانی:
این نوع سوء رفتار شامل طرد شدن، بی اعتنائی، انتقاد کردن،منزوی ساختن و یا ایجاد وحشت در کودکان می گردد. در این نوع سوءرفتار که شایع ترین آن سوء رفتار بیانی و بدنام کردن کودک است غالبا اعتماد به نفس کودک صدمه می بیند. سوء رفتار هیجانی را می توان در مورد کودکانیکه شاهد خشونتهای خانگی بوده اند نیز مشاهده نمود.
کودک آزاری اقتصادی:
کودکان را به کارهای سخت و طاقت فرسا و طولانی واداشتن 12 کنترل بیش از حد استفاده و بهره برداری از پول در حوزه بهره کشی اقتصادی قرار دارد. والد یا مراقبان برای کسب درآمد فشار زیادی به کودک یا حتی همسر خود تحمیل می کنند، در حالیکه در مورد نحوه خرج کردن آن هیچ گونه اختیاری به آنها نمی دهند. عدم مشارکت کودک یا همسر در نحوه و چگونگی خرج پول نیز بهره کشی مالی تلقی می شود (آقا بیگولی،عباس1380).

کودک آزاری سیاسی:
عبارتست از استفاده کودکان برای دستیابی به مقاصد سیاسی ، مثلا سرقت کودکان زیر 15 سال و در جنگ و استفاده از آنان برای جاسوسی و یا ازدواجهای سیاسی(موسوی چلک1380).

• تعاریف :
تعریف کودک در سازمان جهانی بهداشت :
طبق تعریف ارائه شده توسط سازمان جهانی بهداشت هر انسان کمتر از 18 سال کودک محسوب می شود.

تعریف کودک در پیمان نامه حقوق کودک :
بر اساس ماده پیمان نامه حقوق کودک و سازمان یونیسف کودک به افرادی اطلاق می شود که کمتر از 18 سال دارند.

تعریف کودک در اسلام :
از دیدگاه حقوق کودک یا صغیر به کسی گفته می شود که از نظر سن به نمو جسمی و روانی لازم برای زندگی اجتماعی نرسیده باشد چون حیات واقعی کودک با تولد آغاز می شود ، لذا دوران کودکی هم با تولد شروع می شود. از نظر قوانین شرعی ، پایان کودکی نزد دختر 9سالگی و نزد پسر 15سال تمام قمری است. ( قانون مدنی م 1210).

خانواده :
طبق تعریف قانون مدنی ایران ، خانواده کوچکترین واحد اجتماعی است و عبارتست از زن و شوهر و فرزندان تحت سرپرستی آنها که با هم زندگی می کنند و تحت ریاست شوهر و پدر هستند.

خشونت :
عبارتست از هرگونه رفتار عمدی بین افراد که احتمال آسیب جسمی یا روحی را به همراه داشته باشد.
خشونت در خانواده ( تعریف سازمان جهانی بهداشت) : هرگونه رفتار غیر طبیعی که منجر به آزار رساندن به خود و یا دیگران باشد( آزار به صورت جسمی و روانی و یا هر دو می باشد).

کودک آزاری : (تعریف سازمان جهانی بهداشت) :
عبارتست از هرگونه آسیب یا تهدید سلامت جسم و روان . یا سعادت و رفاه و بهزیستی کودک بدست والدین یا افرادیکه نسبت به او مسئول هستند.

کودک آزاری :
هرگونه آسیب جسمی، فکری، جنسی، سوءاستفاده و بی توجهی و بدرفتاری با کودکان زیر سن 18 سال توسط فردی که حضانت و سرپرستی کودک را بر عهده دارد و یا توسط یک فرد بزرگتر که این فرد می تواند در کانون خانواده یا خانواده یا خارج از کانون خانواده باشد (قماشچی،فردوس1385) .